ताडोबातील वाघांकडून सांबरांची सर्वाधिक शिकार, बिबट्यांची पसंती रानडुकरांना

ताडोबा अंधारी व्याघ्र प्रकल्पात वाघांनी उडणाऱ्या खारींपासून ते रान मांजर, अस्वल, ससा यांच्या शिकारी केल्या आहेत, मात्र त्यांचा सर्वाधिक आवडता प्राणी म्हणजे सांबर आहे. नॅशनल सेंटर फॉर बायोलॉजिकल सायन्सेस (NCBS), बेंगळुरू आणि ताडोबा अंधारी व्याघ्र प्रकल्पाच्या (TATR) अधिकाऱ्यांनी मिळून केलेल्या एका अभ्यासातून असे समोर आले आहे की, वाघांच्या आहारात सुमारे 23 टक्के हिस्सा पाळीव प्राण्यांचा आहे.

या अभ्यासात ताडोबा व्याघ्र प्रकल्पातील तीन वेगवेगळ्या ऋतूंमध्ये वाघ, बिबट्या आणि रानकुत्र्यांच्या विष्ठेचे नमुने गोळा करून त्यांच्या आहाराचा अभ्यास करण्यात आला आहे. हे नमुने सप्टेंबर ते ऑक्टोबर 2022, जानेवारी ते फेब्रुवारी 2023 आणि मे – जून 2023 या कालावधीत संकलित करण्यात आले होते.

ताडोबातील वाघांना सांबर हे प्राणी विशेष आवडतात. म्हमून वाघांनी सर्वाधिक शिकार सांबरांची केली आहे. सांबरांनंतर वाघांना रानडुक्कर आणि चितळ प्राणी आवडलेले दिसतात. बिबट्यांसाठी रानडुक्कर हा सर्वोच्च पसंतीचा प्राणी होता आणि त्यानंतर सांबर. रानकुत्र्यांसाठी सांबर आणि चितळ समान प्रमाणात प्राधान्यक्रमात होते, त्यानंतर रान ससा हा त्यांच्या आवडीचा प्राणी होता.

NCBSचे उमा रामकृष्णन आणि अभिनव त्यागी यांच्या नेतृत्वाखाली करण्यात आलेल्या या अभ्यासात 143 विष्ठा नमुन्यांतून वाघांच्या आहारात 16 वेगवेगळ्या प्रजाती आढळल्या आहेत. एकूण आढळलेल्या माहितीवरून असे दिसते की, वाघांच्या आहारातील 90 टक्के भाग हा वन्य प्राण्यांचा असतो. या आहारात विभागानुसार फरक दिसतो जंगल भागातील वाघांचा आहार 99 टक्के वन्य प्राण्यांचा असतो, तर बफर भागात तो सुमारे ७७ टक्के असतो.

ऋतुनुसारही आहारात काही लहान बदलही आढळले. मान्सून काळात वाघांच्या विष्ठेत राखाडी माकड आणि रान कोंबडी दिसली, तर हिवाळ्यात मोर आणि म्हैस यांचा समावेश होता. उन्हाळ्यात राखाडी रान कोंबडी आणि मुंगूस वाघांच्या आहारात दिसले.

बिबट्यांसाठी हिवाळा हा आहाराच्या विविधतेच्या दृष्टीने सर्वाधिक समृद्ध ऋतू होता, ज्यात 21 प्रजाती आढळल्या. त्यानंतर मान्सूनमध्ये 14 प्रजाती आणि सर्वात कमी विविधता उन्हाळ्यात 12 प्रजातींची नोंद झाली. हिवाळ्यात बिबट्यांच्या आहारात रान मांजर, साळींदर, रान कोंबडी आणि म्हैस यांचा समावेश आढळला, जे इतर ऋतूंमध्ये नव्हते. मान्सून आहारात मोर आणि तलावात राहणाऱ्या बगळ्यांसारख्या पक्ष्यांचा समावेश होता. उन्हाळ्यात गुरेढोरे, माकड आणि नीलगाय यांच्या शिकारीत लक्षणीय वाढ दिसून आली, ऋतूनुसार उपलब्ध शिकारीमध्ये किंवा वर्तनात बदल होत असावा असे अभ्यासातून दिसते.