महाकवी कालिदासदिनाच्या पार्श्वभूमीवर कृष्ण द्वैपायन गुरुकुल आणि रुपकादी शोध मंच यांनी संयुक्त विद्यमाने नाशिकमध्ये संस्कृत नाट्य महोत्सवाचे आयोजन केले होते. रविवार, 22 जून रोजी नाशिकच्या महाकवी कालिदास कला मंदिरात झालेल्या या महोत्सवात नाट्यसप्तक सादर करण्यात आले. या नाट्यसप्तकात तीन बाल नाट्ये देखील सादर करण्यात आली. नाशिककर नाट्य रसिकांनी या प्रयोगाला भरभरून प्रतिसाद दिल्याचे चित्र पाहायला मिळाले. या नाट्य महोत्सवात संस्कृत आणि मराठीचा अनोखा मिलाफ पाहायला मिळाला. मराठीतून सूत्रसंचलन आणि संस्कृतातून नाटकाचे सादरीकरण असे या कार्यक्रमाचे स्वरुप होते.
रविवार, 22 जून रोजी नाशिककर नाट्य रसिक आणि संस्कृत प्रेमींची कालिदास कला मंदिरात मोठी गर्दी पाहायला मिळाली. सकाळी 10 वाजता ‘न कालिदासादपरस्य वाणी’ या बाल नाट्यातून सर्वप्रथम महाकवी कालिदासांना नमन करण्यात आले. कालिदासांची महती सांगणाऱ्या या नाटिकेत बाल कलाकारांनी जोरदार भूमिका करत रसिकांची दाद मिळवली. यानंतर सादर करण्यात आले ते ‘अवयवकलह:’. आपले शरीर आणि त्यातील प्रत्येक अवयावाची श्रेष्ठता आणि सर्वात महत्त्वाचा तो प्राण त्याची उपासना होणे गरजेचे आहे हे नाटिकेतून बालकांनी दाखवून दिले. त्यानंतर ‘अम्बरीषाख्यानम्’ या नाट्यातून अम्बरिष राजाची गोष्ट सांगण्यात आली, ज्यामधून भक्तिचा महिमा अधोरेखित करण्यात आला. सादर होणाऱ्या प्रत्येक नाटकासह प्रेक्षकांची मने पुढील नाटकात काय असणार अशी खिळून राहिल्याचे पाहायला मिळत होते. यानंतर सादर करण्यात आलं ते ‘चम्पूहरणम्’. कुमार वयातून तारुण्याकडे प्रवास करणाऱ्या नातवाला त्याच्या वयानुसार होणाऱ्या शारीरिक आणि मानसिक बदलांना समजून मित्राच्या भूमिकेत शिरणारे आजोबा या नाटकातून दाखवण्यात आले. आजोबा-आजी आणि नातवा मध्ये असणारे नाते आणि आजच्या काळातील वृद्धांच्या व्यथा अत्यंत कल्पकतेने या नाटकातून माडण्यात आल्या होत्या. या नाटकातील अभिनयाला प्रेक्षकांकडून प्रचंड प्रतिसाद मिळाला. अनेक वाक्यांना टाळ्या आणि हशा अशी मिळाणारी दाद हिच जाणीव करून देत होती की प्रेक्षक आणि संस्कृत भाषेतील अंतर कमी झाले होते.
संस्कृत भाषेत काळानुरूप कल्पक प्रयोग करण्याच्या उद्देशाने रंगमंचावर करण्यात सादर करण्यात आलेले ‘भगवदज्जुकम्’ हे नाटकाने प्रेक्षकांना चांगलेच खिळवून ठेवले. आत्म्याची अदलाबदल झाल्यास कसा गोंधळ उडेल हे अत्यंत कल्पकतेने यामध्ये मांडण्यात आले होते. त्यानंतर ‘बुधिर्बवती सदा’ या छोट्या नाटिकेचे सादरण करण्यात आले. तर या नाट्य सप्तकातील शेवटचे पण कळस ठरले ते नाटक म्हणजे ‘मृगयाकलह:’. महाभारतातील अर्जुनाच्या पाशुपतास्त्र प्राप्तीची कथा सर्वश्रुत आहे. असे असताना त्याची मांडणी नाटकातून करणे हे आव्हान डॉ. तन्मय भोळे आणि सहकलाकारांनी उत्तररित्या पेलल्याचे पाहायला मिळाले.
नाट्य सप्तकाची क्षणचित्रे:
या नाट्य सप्तकाला प्रेक्षकांचा पहिल्या नाटकापासून मिळालेला प्रतिसाद शेवटपर्यंत कायम असल्याचे दिसले. यामहोत्सवात जवळपास 150 जणांचा सक्रीय सहभाग होता. अभिनयाच्या जोडीची वेशभूषा, नेपथ्य, प्रकाश योजना, तंत्र असे सारे काही यावेळी अनुभवण्यास मिळाले. तर संस्थेचे स्वयंसेवक देखील अखंडपणे कार्यकरत होते.
महोत्सवाच्या समारोपावेळी संस्कृत नाट्य लेखिका रुचिता पंचभाई यांनी सर्वांचे आभार मानले. सोबतच नाट्य रसिकांनी संस्कृत भाषेच्या संवर्धनासाठी पुढाकार घ्यावा आणि अशा प्रकारच्या विविध प्रयोगांना आणखी प्रतिसाद द्यावा, अशी अपेक्षा व्यक्त केली.
Grand Response to Sanskrit Drama Festival in Nashik on Kalidas Day
Sanskrit Drama Festival held at Kalidas Kala Mandir, Nashik, on June 22 received overwhelming response. Audiences from Pune, Mumbai joined in celebrating Kalidas Day through innovative Sanskrit plays performed by students and artists.
KeyWords: Sanskrit Drama Festival Nashik, Kalidas Day 2025, Kalidas Kala Mandir, Sanskrit Theater India, Ambareeshakhyanam, Champuharanam, Mrigayakalaha
About The Author
Comment List